Samorządowe Przedszkole Nr 51 w Krakowie
ul. Estońska 2, 30-652 Kraków, email: p51@mjo.krakow.pl, tel./fax: tel: (12) 655 20 96
Przygotowanie dziecka do roli ucznia odbywa się nie tylko w roku poprzedzającym pójście do szkoły, w którejś z placówek oświatowych, ale i w latach poprzednich, w domu i w przedszkolu, wtedy kiedy osiąga kolejne etapy rozwoju. O powodzeniu dziecka w szkole w dużym stopniu decyduje poziom jego dojrzałości szkolnej. Co rozumiemy pod pojęciem dojrzałości szkolnej? Jest to gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole uzależniona od poziomu jego ogólnego rozwoju, od osiągnięcia takiego stanu rozwoju fizycznego, emocjonalno - społecznego i umysłowego, który umożliwia sprostanie obowiązkom szkolnym.
Co robić aby ułatwić dziecku start w szkole?
O fizycznej dojrzałości dziecka do podjęcia nauki szkolnej decyduje w dużym stopniu stan zdrowia w latach poprzedzających pójście do szkoły: odporność na choroby i zmęczenie, prawidłowy wzrok i słuch, sprawność ruchowa i sprawność manualna. A więc nad zdrowiem dzieci powinniśmy roztaczać opiekę, przez którą rozumieć należy: racjonalne odżywianie, opiekę nad narządami zmysłowymi, hartowanie, przestrzeganie zasad higienicznego trybu życia, uregulowane godziny posiłków i odpoczynku.
Dziecko 5 letnie ma bardzo silną potrzebę ruchu. Tak zwany „ głód ruchu” jest charakterystyczną cechą dzieci w wieku przedszkolnym. Dlatego tak chętnie dziecko biega, skacze, wspina się . Nie ograniczajmy więc tych potrzeb. W przypadku stwierdzenia przez lekarza zaburzeń w rozwoju dziecka nie lekceważmy ich.
Niezwykle ważna jest u pięciolatków sprawność manualna. Poziom rozwoju mięśni dłoni i palców pozwala na podejmowanie różnych precyzyjnych czynności. Należy więc dostarczać dziecku materiał do działania taki jak klocki, układanki i różne elementy do zabaw konstrukcyjnych, które oprócz usprawniania rąk rozwijać będą jego pomysłowość i wyobraźnię. Od wczesnego dzieciństwa należy udostępniać dziecku materiały do rysowania, malowania, wycinania, wydzierania i lepienia.
O społecznej dojrzałości dziecka świadczy jego stopień samodzielności i zaradności w różnych sytuacjach. Im dziecko jest bardziej zaradne tym jaśniej i ufniej spogląda na świat, mniej przeżywać będzie rozstanie z rodziną i przejście do nowego środowiska. Dużą rolę w usamodzielnianiu dziecka odgrywa wprowadzenie w jego życie elementów pracy. Podstawowa ich grupa to czynności samoobsługowe: samodzielne jedzenie, ubieranie się, niezbędne nawyki higieniczne. Dzieciom z takimi umiejętnościami łatwiej będzie sobie radzić w szkole. Powinno też wykonywać różnego rodzaju prace gospodarcze: jak utrzymywanie w porządku własnych rzeczy, pomoc w drobnych zakupach, opieka nad roślinami czy zwierzętami domowymi. Pełnienie przez dzieci drobnych, ale stałych prac w domu kształtuje w nim poczucie obowiązkowości, sumienności, uspołecznia je. A więc zamiast wyręczać dziecko w podstawowych czynnościach, nauczmy je wykonywać te czynności samodzielnie. Przy wykonywaniu różnorodnych prac przez dziecko należy kształtować nawyk doprowadzania rozpoczętych czynności do końca. Wyrabia to w dziecku wytrwałość w dążeniu do celu i systematyczność, tak bardzo potrzebne w późniejszym życiu ucznia. Pięciolatek powinien umieć nawiązywać kontakty z rówieśnikami i dorosłymi, być wrażliwym na opinię nauczycielu i innych osób dorosłych, liczyć się z ich oceną. Możliwe jest to wtedy, kiedy dzieci mają dostateczną ilość doświadczeń społecznych. Na ogół nie mają z tym trudności dzieci uczęszczające przez kilka lat do przedszkola.
Kontakty społeczne są istotnym czynnikiem kształtowania się u dzieci mowy komunikatywnej, niezbędnej przy podejmowaniu nauki czytania. Podstawową rolę w kształtowaniu mowy dzieci od najwcześniejszych lat życia pełni dom rodzinny. Uczenie się mowy rozciąga się na wiele lat, w związku ze skłonnościami dzieci do naśladowania dorosłych ogromne znaczenie ma dobry przykład, musimy więc do dziecka mówić wyraźnie i jak najwięcej. Dziecko pięcioletnie powinno się wypowiadać poprawnie pod względem gramatycznym i artykulacyjnym. Jak pisałam prawidłowa wymowa jest podstawą w nauce czytania i pisania, błędy w mówieniu opóźniają a czasem uniemożliwiają tę naukę. Niewyraźna mowa powoduje że dziecko myli dźwięki, ma trudności w rozumieniu treści. Oprócz czystości wymowy duże znaczenie w powodzeniu szkolnym ma bogaty zasób słów, pojęć, umiejętności swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, opowiadania wrażeń, przeżyć, wyrażania swoich pragnień czy ocen. Ażeby móc opowiadać, dziecko musi spostrzegać, przeżywać, poznawać , działać. Jego wrodzona ciekawość stanowi jeden z najsilniejszych motorów edukacji. Charakterystycznym przejawem tej ciekawości są pytania dziecięce. Nie można na nie nie odpowiadać dzieciom, starajmy się chociaż w części zaspokajać dziecięcą ciekawość. Zadaniem dorosłych jest stwarzanie dzieciom warunków do obserwacji, działania i licznych rozmów. W rozwijaniu mowy dziecka pomoże rodzicom książka dziecięca. Bezbronność dzieci w tym względzie nakłada na dorosłych odpowiedzialność za to, jaką książkę dajemy mu do ręki, jaką mu czytamy, należy książki dobrać troskliwie z punktu widzenia wartości literackich i wychowawczych i poznawczych. Oprócz czytania utworu starajmy się pobudzić dziecko do rozmowy na temat treści utworu, do oceny różnych faktów, będzie to okazja do rozwijania mowy wielozdaniowej, a także ćwiczenia pamięci.
Przygotowanie do wstępnej nauki czytania i pisania
Większość dzieci pięcioletnich samorzutnie interesuje się znakami literowymi, rozpoznaje je i odczytuje. W przygotowaniu dzieci do nauki czytania szczególne znaczenie ma uczenie dokonywania analizy i syntezy słuchowej wyrazów, i w tym możemy dziecku pomóc poprzez zabawy i zgadywanki. Możemy ćwiczyć tę funkcję poprzez rozpoznawanie i wybrzmiewanie głosek na początku, na końcu i w środku wyrazów, rozkładać wyraz na poszczególne głoski i ponownie łączyć w całość. Możemy uczyć dzieci rozpoznawać, różnicować i naśladować różne dźwięki w otoczeniu. Jeżeli uczymy odczytywać dziecko proste wyrazy wykorzystujmy do tego kolorowe obrazki opowiadające treści napisów.
Aby ułatwić dziecku przyszłą naukę pisania, zadbajmy o usprawnienie jego ręki. Duże znaczenie dla nauki pisania ma działalność plastyczna i wszelkie czynności graficzne. Siłę mięśni palców i dłoni wzmacnia lepienie z plasteliny lub innych materiałów oraz wycinanie nożyczkami. Przy nauce pisania w szkole ważna jest koordynacja wzrokowo-ruchowa, kontrola wzroku nad czynnościami ręki. Zabawy i gry ćwiczące tę funkcję to wszelkiego rodzaju bierki, pchełki, a także drobne klocki plastikowe, mozaiki, klocki drewniane, obrazkowe, puzzle kształtujące zdolność analizy i syntezy wzrokowej.
W zakresie czynności graficznych jest rysowanie wzorów literopodobnych na wąskich paskach papieru lub w liniach. Zwracamy uwagę na to, aby dziecko utrwalało sobie kierunek w pisaniu od lewej strony do prawej.
Jak widzimy, gotowość do podjęcia nauki w szkole wymaga od dziecka ogólnej dojrzałości i trudno byłoby przyznać priorytet którejś ze sfer rozwoju. O powodzeniu dziecka w szkole obok wyposażenia intelektualnego, bogatego zasobu wiadomości i dobrze wykształconej mowy pozwalającej mu na orientację w otoczeniu decyduje również zdrowie fizyczne jak i cechy osobowości. Jeśli dziecko nie może zaaklimatyzować się w grupie społecznej, nie potrafi zyskać przyjaciół, zgodnie współdziałać, solidnie wykonywać swoich obowiązków, nie będzie dobrze się czuło w klasie szkolnej.
Opracowanie:
mgr Małgorzata Obrochta
Literatura:
A.Kargulowa „Dojrzałość szkolna a jakość startu edukacyjnego”
B. Sawa „Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”
Wilgocka – Okoń „O badaniu dojrzałości szkolnej”
Z. Słobodzian „Zanim dziecko rozpocznie naukę w szkole”
Red. M. Żebrowskiej „Psychologia dzieci i młodzieży”
