O wychowaniu...

  Wychowanie stanowi immanentną cechę rodzicielstwa. To właśnie rodzice, jako pierwsi wychowawcy – odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu człowieka, który w przyszłości będzie odpowiedzialny za wychowanie następnych pokoleń. Socjalizacja pierwotna zachodząca w domowej, rodzinnej atmosferze stanowi swego rodzaju grunt, który w trakcie socjalizacji wtórnej odgrywa newralgiczną rolę. O sukcesie rozwojowym dziecka warunkuje wiele czynników, które w zależności od swojego poziomu intensyfikacji mogą korzystanie lub negatywnie wpływać na jego rozwój. Zadaniem podmiotów biorących udział w dynamicznym  procesie wychowania dziecka jest minimalizowanie czynników negatywnych, a zarazem wzmacnianie tych, które wpływają korzystanie na rozwijanie potencjałów dziecka.

  Na drodze wychowania niezmiernie ważna jest współpraca, której nadrzędnym celem winno być dobro dziecka. Współpraca ta może być owocna wówczas, gdy koreluje z zaufaniem. Rodzice to pierwsi wychowawcy(socjalizacja pierwotna), którzy poświęcają wiele dla swego dziecka, szczerze pragnąc dla niego tego, co najlepsze. W dalszych etapach rozwoju, dziecko spotyka na swej drodze kolejnych wychowawców(socjalizacja wtórna) – biorących czynny udział w wychowaniu. Niewątpliwe nauczyciele stanowią ważne ogniwo w tymże procesie. Zasada trójpodmiotowości w nauczaniu, uczeniu się i wychowaniu stanowi gwarant sukcesu.[1] Tylko wówczas, gdy zachowania będzie harmonia we współpracy  pomiędzy rodzicem – dzieckiem – nauczycielem, wówczas możliwe będzie stworzenie dogodnych, zindywidualizowanych warunków dla właściwego rozwoju dziecka. Niezwykle ważna, jest komunikacja, jako że dziecko funkcjonuje już w więcej niż jednym(domowym) środowisku społecznym. Celem uzyskania, jak najszerszego, a zarazem rzetelnego i trafnego „obrazu dziecka” potrzebna jest długofalowa, efektywna wymiana informacji. Bywa, że rodzić może mieć zupełnie inne obserwacje dotyczące dziecka, aniżeli nauczyciel – i odwrotnie. To zupełnie naturalne, gdyż człowiek funkcjonujący w różnorodnych środowiskach wypełnia odmienne role społeczne, pozostaje w interakcji z rozmaitymi czynnikami, kształtującymi jego charakter. Inne zachowanie tej samej osoby można zaobserwować  w pracy, inne w sklepie, a jeszcze inne w teatrze. Każde środowisko wymaga respektowania innych norm społecznych.  Podobnie jest z dzieckiem, którego zachowanie w domu może różnić się od tego w przedszkolu, grupie rówieśniczej czy w kontakcie z dorosłym.

Odwołując się do słów Janusza Korczaka, można wyłonić ważne, aspekty w procesie wychowania dziecka:

- Dziecko chce być dobre. Jeśli nie umie – naucz. Jeśli nie wie – wytłumacz. Jeśli nie może – pomóż.

Zadaniem rodziców i nauczycieli jest wprowadzenie dziecka w świat wartości. Dobro i zło, prawda i kłamstwo – pojęcia relatywne, jednak tak, bardzo ważne dla życia w społeczeństwie. Aby wybrać, trzeba wiedzieć pomiędzy czym wybierać. Aby zrozumieć, trzeba poznać. Obowiązkiem dorosłych jest zatem wdrożenie dziecka w prawdziwe życie społeczne. Wiąże się to z poznaniem praw i obowiązków każdego człowieka. Zachowanie własnej wolności przy jednoczesnym nieograniczaniu wolności innych  to niezmiernie trudna sztuka – której uczymy się przez całe życie, już od lat najmłodszych.

- Pozwól dzieciom błądzić i radośnie dążyć do poprawy.

Każdy popełnia błędy, ważne, by umieć wyciągnąć z nich wnioski. Errare humanum est. – błądzić jest rzeczą ludzką. Dziecko eksperymentuje, doświadcza, próbuje, wszystko to jest związane z ryzykiem błędu. Zadaniem rodziców i nauczycieli jest obrócenie tychże błędów, porażek w sukces. Sytuacje kryzysowe to często inicjatory dla osiągania kolejnych  kamieni milowych rozwoju. Nauczenie dziecka interpretowania trudności w kategoriach pozytywnych, to nic innego jak, zmotywowanie do podejmowania wyzwań.

- Pewne tematy wychowawcze omawiane są chętnie i przez licznych, inne starannie unikane. Przyjemniej poznać, jak być powinno, niż zwierzać się z tego, jak jest, szczególnie gdy w braku dającego się łatwo stosować przepisu, zmuszeni jesteśmy działać niezbyt chwalebnie.

W wychowaniu dziecka są także tematy trudne, wymagające zachowania spokoju, dystansu i zrozumienia.  Akceptacja człowieka, to nie tylko uwzględnianie pozytywnych stron, ale także zauważanie aspektów negatywnych oraz wsparcie w pracy nad nimi.  Zadaniem rodziców i nauczycieli jest zatem współpraca w poszukiwaniu zindywidualizowanych rozwiązań w sytuacjach trudnych i skomplikowanych dla dziecka.

- Jeśli są wyrazy, o których boisz się mówić, co zrobić z czynem, który mogą popełnić? Wychowawca nie może bać się ani słów, ani myśli, ani czynów dzieci.[2]

Świadomość pełnionych ról społecznych oraz wynikających z nich praw i obowiązków jest niezwykle ważna. Rodzic, nauczyciel to przewodnik, towarzysz -  posiadający szerszy zakres doświadczenia życiowego, aniżeli dopiero wkraczające w tę przestrzeń dziecko. To dorosły zapoznaje dziecko z regułami i zasadami rzeczywistości w której istnieje. Wiąże się to także z wyznaczaniem granic, niezwykle ważnymi chociażby w aspekcie bezpieczeństwa dziecka. Człowiek skategoryzował świat, uporządkował i opisał, aby nie egzystować w chaosie. Wszystko istnieje we wzajemnej korelacji – wychowanie jest zatem procesem niezwykle dynamicznym, złożonym, ale i barwnym, ciekawym.

  Dobro dziecka powinno stanowić pryncypium dla wszystkich podmiotów procesu nauczania, uczenia się i wychowania. Wychowawcy – ufajcie sobie, stwarzajcie, jak najlepszą przestrzeń dla zindywidualizowanego rozwoju dziecka. Poszukujcie rozwiązań, bądźcie konsekwentni. Wspierajcie siebie nawzajem, rozmawiajcie, uśmiechajcie – bo, gdy śmieje się dziecko, śmieje się cały świat.

Bibliografia:

1.H. Bejger, Partnerstwo edukacyjne,[w:] Mały leksykon pedagoga wczesnoszkolnego, red. J. Karbowniczek, Wyd. ERICA, Warszawa 2014.

2.J. Korczak, Jak kochać dziecko, Agencja Wydawnicza, 1992.

opracowanie Justyna Waligóra